بهمن چیست؟ (انواع بهمن + عوامل موثر در ایجاد بهمن)

زمانی که جریان سریعی از توده برف در سراشیبی تپه ها، کوه ها و دره ها به حرکت درآید با ریزش و لغزش سنگ ها و در برخی مواقع با ریختن یخچال ها بهمن یا برف کوچ اتفاق می افتد. دسته بندی های مختلفی از انواع بهمن بر اساس اندازه، پتانسیل تخریب، مکانیسم شروع، ترکیب و میزان فعال بودن وجود دارد. حقایق شگفت انگیزی در مورد بهمن و خطرات آن وجود دارد که آشنا بودن با برخی از این خطرات و دلایل ایجاد آن می تواند از وقوع این حادثه در بسیاری از موارد جلوگیری کند. در اکثر موارد، دلیل وقوع بهمن عدم آگاهی افراد از شرایط محیطی در کوهستان بوده است. خطرات کوهنوردی در هر لحظه از مسیر در کمین کوهنوردان است. وقوع بهمن، یک پدید طبیعی مرگ بار است که داشتن اطلاعات کافی از نحوه شکل گیری و راهکارهای مقابله با آن برای هر کوهنوردی بسیار ضروری است.

بهمن چگونه بوجود می آید؟

سقوط بهمن در کوهستان، پدیده ای طبیعی است که هر ساله بیش از یک میلیون بار در جهان اتفاق می افتد. هنگامی که این توده بزرگ برف در سراشیبی کوه به حرکت در می آید با سرعتی حدود 400 کیلومتر در ساعت سنگ ها و درخت ها و جانداران در زیر آن مدفون می شوند. حدود یک سوم مرگ های ناشی از ریزش بهمن به خاطر آسیب دیدگی است. اگر این آسیب ها جان فرد را نگیرد، او را در زیر انبوهی از برف به سختی و سنگینی سیمان مدفون می کند. این حالت به دلیل گرمای بدن، برف پودری را ذوب کرده و در نهایت به صورت یخی بسیار سفت اطراف بدن را احاطه می کند. در صورتی که فرد قربانی قبل از نشست برف بتواند راهی برای تنفس خود باز کند شانس خود را برای زنده ماندن بیشتر می کند. در صورتی که همه افراد گروه نحوه آشنایی و کار کردن با ردیاب را بلد باشند و نحوه استفاده از آن را بدانند، موضوع حیاتی زمان مطرح می شود. اکثرا افراد گرفتار در زیر برف به مدت 30 دقیقه دوام می آورند و اغلب دچار خفگی می شوند. کوهنوردی در زمستان باید با دانش بسیاری همراه باشد تا در زمان وقوع حوادثی مانند بهمن بتوان آسیب ها را به حداقل رساند.

سقوط بهمن در ایران، با توجه به بارش برف در فصول مختلف در برخی از رشته کوه ها رخ می دهد و عواقب ناگواری را رقم می زند.

عوامل سقوط بهمن چیست؟ 

• برف پودری
•  وجود یک لایه‌ سست درون توده‌ برف
• شدت و جهت باد
• میزان برف تازه
• گرم شدن برف در طول روز
•  تغییر دمای ناگهانی
• ارتعاش صداها
• عوامل انسانی 
• و…

سقوط بهمن در رشته کوه‌های ایران نیز وجود دارد که با توجه به بارش‌های جوی و سرمای هوا در فصل‌های زمستان و بهار، بهمن‌های زیادی رخ می‌دهد و در برخی موارد عواقب ناگواری را رقم می‌زند. از آنجا که ریزش بهمن یکی از حوادث مهم کوهنوردی به شمار می‌رود که جان انسان‌ها را تهدید می‌کند؛ افراد علاوه بر مهارت و اصول کوهنوردی باید با خطرات این ورزش هیجان‌انگیز و روش‌های مقابله با بهمن آشنا باشند تا بتوانند به بهترین شکل ممکن از خود محافظت کنند. 

توان تخریب بهمن چقدر است؟

بهمن با توجه به نوع آن ها تشکیل شده از هزاران تن برف و گل و سنگ هستند که گاهی سرعتی بالغ بر 200 کیلومتر دارند و هر ساله به طور میانگین بیش از 150 نفر را به کام مرگ می کشد. اکثر قربانی های بهمن کوهنوردان، برف روب ها، اسکی بازان و گردشگران هستند. بهمن هایی که بر اثر رانش برف های پودری ایجاد می شود تلفات کمتری دارد اما بهمن های بزرگ و سنگین گاهی اوقات با سرعت 130 کیلومتر در ساعت در عرض کمتر از چند ثانیه با شتاب زیاد جان قربانیان را با آسیب های جدی بگیرد. با وجود تجهیزات کوهنوردی کامل نیز حتی نمی توان در زمان وقوع بهمن کاری از پیش برد. پس اگر قصد کوهنوردی در زمستان را دارید حتما به این موضوع توجه کامل داشته باشید.

انواع بهمن چیست؟

انواع مختلفی از بهمن وجود دارد و در کل بهمن به دو گروه عمده از لحاظ ساختار و عملکرد تقسیم می شود:

1. بهمن از نوع سست و سبک

دسته اول انرژی خود را از یک نقطه آزاد می کنند و توده های برفی سست، سبک و ناپایداری هستند که آغاز آن ها از یک نقطه خاص اتفاق می افتد و در حین سقوط به سمت دامنه به صورت وسیع تر پراکنده می شوند. ساختار این دسته از بهمن بیشتر شبیه به قطرات اشک است. لایه برف نزدیک به سطح یا واقع در سطح باعث بروز این نوع بهمن می شود. بهمن های سست خشک و سست آبکی از رایج ترین نوع بهمن است.

2. بهمن از نوع صفحه‌ ای یا تخته‌ ای

دسته دوم بهمن با نام صفحه ای یا تخته ای است که قالب های بزرگ و به هم پیوسته از توده های برف است که با شکستن و ترک بخشی از آنها به وجود آمده و جدا می شود. بعد از تکه شدن و جدا شدن به سمت دامنه حرکت می کند سپس این تکه ها بزرگ و بزرگ تر می شود و در جهت شیب کوه به سمت پایین حرکت می کند.

دیواره تاج در اثر شکستگی نامنظم و بزرگ در توده برف ایجاد می شود. توده برف در ابتدا بسیار بزرگ است که در حین سقوط به سمت پایین می شکند و کم کم کوچک می شود. این نوع بهمن از زیر لایه سطحی شکل می گیرد. ریزش این نوع بهمن‌ها مستلزم این است که یک لایه نسبتا منسجم از برف بر روی یک لایه نسبتا سست بنشیند. زمانی که فشار وارد بر این صفحه از میزان تحمل آن بیش‌تر باشد، آن‌گاه منجر به شکستگی و سپس سقوط توده عظیم برف خواهد شد. اسکی بازان نقش زیادی در شکل گیری این نوع بهمن دارند.

میزان زنده ماندن در بهمن

بیشترین دلیل مرگ ناشی از بهمن به سه دلیل مهم آسیب فیزیکی، خفگی و سرمازدگی است. مجله جغرافیای ملی (نشنال جئوگرافی) می‌نویسد که بر اساس آمارها ۹۳ درصد قربانیان این رخداد در صورتی زنده می‌مانند که بتوانند ۱۵ دقیقه پس از ریزش بهمن خود را از زیر حجم انبوه برف خارج کنند اما پس از گذشت این مدت زمان احتمال زنده ماندن قربانیان کاهش پیدا می‌کند. ۴۵ دقیقه پس از از سقوط بهمن ۲۰ تا ۳۰ درصد احتمال دارد که قربانیان بتوانند خود را نجات دهند و این همه در حالی است که پس از گذشت دو ساعت تنها احتمال زنده ماندن تعداد بسیار محدودی وجود خواهد داشت. براساس تحقیقات در یک مرکز تخصصی سوئیسی که در زمینه برف و ریزش بهمن مطالعات گسترده‌ای انجام داده و اعلام کرده که بیش‌تر بهمن‌هایی که در سطح جهان گزارش می‌شوند، به نوعی ریشه در فعالیت‌های انسانی و به طور خاص فعالیت‌های توریست هایی دارد که به قصد گردش در کوه به آنجا آمده اند.

در پایان

حتما می دانید بهمن چیست؟ بهمن یک پدیده طبیعی است که در هنگام وقوع آن خطرات و آسیب های بسیاری را به همراه دارد. عوامل بسیاری از جمله گرم شدن برف در طول روز، تغییر دمای ناگهانی و ارتعاش صدا می تواند باعث وقوع آن شود. گاهی بهمن سرعتی بالغ بر 200 کیلومتر بر ساعت دارد که توان تخریب بسیار بالایی دارد. بهمن به دو نوع سبک و صفحه ای تقسیم می شود. احتمال زنده ماندن در زیر بهمن در صورتی که بیش از 2 ساعت باشد بسیار ضعیف است. بنابراین باید برای نجات قربانیان با سرعت بالا انجام شود.